Στις 30 Οκτωβρίου 1944 τα τελευταία υπολείμματα της Βέρμαχτ εγκατέλειπαν την πόλη στην οποία έμπαιναν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ απελευθερώνοντάς την. Η επέτειος, όμως, της απελευθέρωσης της πόλης από τα ναζιστικά στρατεύματα περνάει σχεδόν απαρατήρητη για τις Αρχές, αλλά και για μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της πόλης. Είναι, βλέπετε, που την αποχώρηση της Βέρμαχτ διαδέχτηκε η είσοδος στην πόλη των τμημάτων του ΕΛΑΣ, ε, ακολούθησε αργότερα ο Εμφύλιος, το μετεμφυλιακό κράτος, η Χούντα με όλο το βάρος της κρατικής και παρακρατικής εθνικοφροσύνης. Ακόμη κι αν πλέον μια οδός της πόλης (με ένα μόνο κτίριο) ονομάζεται 30ης Οκτωβρίου προς τιμήν αυτής της μέρας, αυτή η απελευθέρωση εξακολουθεί να είναι παραμελημένη.
Κι αφού αναφερθήκαμε σε ονομασία δρόμου να θυμίσουμε ότι υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη ονομασίες οδών που τιμούν τους κατοχικούς δημάρχους της πόλης. Πρόκειται για τις οδούς Κωνσταντίνου Μερκουρίου (ξεκινά από τη Βασιλ. Όλγας στο Ντεπώ, γωνία με Νέστορος Τύπα, και καταλήγει πίσω από την εκκλησία του αγίου Ελευθερίου στη συμβολή των οδών Μοσχονησίων και Βούλγαρη, η Κηφισίας αποτελεί προέκτασή της) και Γεωργίου Σερεμέτη (μικρός δρόμος που ενώνει τις οδούς Γ. Παπανδρέου και Μ. Κάλλας μεταξύ των οδών Κριεζώτου και Κορομηλά με τις οποίες είναι παράλληλος). Ας αναφέρουμε, ενδεικτικά, μερικά στοιχεία από τη δράση των συγκεκριμένων προσώπων.
Ο Κ. Μερκουρίου ήταν μέλος του Κόμματος Ελευθεροφρόνων και φίλος του Ι. Μεταξά, ο οποίος διορίστηκε από το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου δήμαρχος Θεσσαλονίκης στις 15.10.1936 αντικαθιστώντας τον εκλεγμένο Νικ. Μάνο που παύθηκε. Ήταν μέλος της επιτροπής που υποδέχθηκε τα γερμανικά στρατεύματα στην πλατεία Βαρδαρίου στις 9.4.1941. Επί δημαρχίας του έγινε το Μαύρο Σάββατο, δηλαδή η συγκέντρωση των ενήλικων Εβραίων ανδρών στην πλατεία Ελευθερίας στις 11.7.1942, όπου την καταγραφή των συγκεντρωμένων προκειμένου να αποσταλούν σε καταναγκαστικά έργα έκαναν υπάλληλοι του δήμου. Επίσης, ήταν δήμαρχος όταν τον Δεκέμβριο του 1942 απαλλοτριώθηκε το εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης και ξεκίνησε η καταστροφή από δημοτικά συνεργεία. Αντικαταστάθηκε στις 23.2.1943 για λόγους υγείας.
Ο Γ. Σερεμέτης ήταν αυτός που ανέλαβε δήμαρχος Θεσσαλονίκης στη θέση του Μερκουρίου με απόφαση της δωσιλογικής κυβέρνησης Λογοθετόπουλου και των γερμανικών αρχών κατοχής. Επί δημαρχίας του εξοντώθηκε σχεδόν όλος ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης κι αυτό που έκανε ο Δήμος Θεσσαλονίκης ήταν να αποκτήσει κτίρια εβραϊκής ιδιοκτησίας μέσω της Υπηρεσίας Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών (ΥΔΙΠ). Αργότερα ενώ οι ταγματασφαλίτες και τα στρατεύματα κατοχής οργάνωναν μπλόκα στις γειτονιές της πόλης σκοτώνοντας και συλλαμβάνοντας, η Διοικούσα Επιτροπή του δήμου αποφάσισε να συνεισφέρει 10.000.000.000 δραχμές (πληθωριστικές, εξού και το τεράστιο ποσόν) στην οργάνωση του Κισά Μπατζάκ προκειμένου να επιπλώσει το μέγαρο της πόλης όπου είχε εγκαταστήσει τη διοίκησή της (22.7.1944).
Και κάτι τελευταίο, επί δημαρχίας Μερκουρίου ξεκίνησε κι επί δημαρχίας Σερεμέτη ολοκληρώθηκε η απάλειψη των εβραϊκών ονομάτων από οδούς της Θεσσαλονίκης. Και μόνο αυτό το γεγονός θα ήταν αρκετό για να μην τιμώνται επ’ ονόματι αυτών των δημάρχων δρόμοι της πόλης μας, κάτι που αποφασίστηκε στη διάρκεια της Χούντας.
Αντιθέτως, βέβαια, έχει σχεδόν απαλειφθεί η μνήμη του καθηγητή Δημήτρη Καββάδα, που στη διάρκεια της Κατοχής είχε φυλακιστεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Π. Μελά κι ο οποίος ήταν επικεφαλής της δημαρχιακής επιτροπής που διόρισε το ΕΑΜ μετά την απελευθέρωση της πόλης, επιτροπής που συνεισέφερε πολλά στην επιβίωση του πληθυσμού το πρώτο διάστημα της απελευθέρωσης αλλά και σε κάποια αποκατάσταση αδικιών που είχαν συμβεί τα μαύρα χρόνια της Κατοχής.
Φέτος μάλιστα, στα 80 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης, έχουμε και άλλη μία, σοβαρότατη, παραφωνία: η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, που ανέλαβε τη διοργάνωση του εορτασμού της επετείου, προσκάλεσε σε κατάθεση στεφάνου στο Ηρώο του Γ΄ Σώματος Στρατού, τη στιγμή που η πόλη διαθέτει σχετική αναθηματική πλάκα ανάμεσα στο Βασιλικό Θέατρο και τον Λευκό Πύργο. Από ό,τι φαίνεται κάποιοι εξακολουθούν να ενοχλούνται από την αναφορά σε αυτή στους μαχητές του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν τη Θεσσαλονίκη από τα ναζιστικά στρατεύματα προστατεύοντας κρίσιμες υποδομές της.
Σήμερα λοιπόν, 30 Οκτωβρίου, στις 16:00, η Πόλη Ανάποδα, ενάντια στην ιστορική απρέπεια και την επιλεκτική αμνησία, σας προσκαλεί σε κατάθεση στεφάνου στο μνημείο αυτό και όχι σε ένα ηρώο που η μεγαλύτερη σχέση του με το γεγονός που τιμάται είναι ότι εκεί είχαν καταθέσει στεφάνι κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο Κισά Μπατζάκ, ο Μιχάλαγας και λοιποί δωσίλογοι.