Την Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου στο Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης ήρθε προς συζήτηση και ψήφιση το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου για το 2026. Σε περίπτωση που δεν κατέχετε την γραφειοκρατική ορολογία του Δημοτικού Συμβουλίου, κάτι φυσικά που δεν είναι καθόλου υποχρεωτικό, το Τεχνικό Πρόγραμμα περιέχει όλα τα έργα που η διοίκηση σκοπεύει να πραγματοποιήσει μέσα στην επόμενη χρονιά. Θεωρητικά λοιπόν πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον της πόλης.
Μάλιστα, είναι η μοναδική φορά που τα έργα αυτά περνάνε από το Δημοτικό Συμβούλιο και συζητιούνται δημόσια αφού, μετά από αυτό, όλες οι αποφάσεις για προκηρύξεις, διαγωνισμούς και αναθέσεις παίρνονται από την κλειστή Δημοτική Επιτροπή. Στο Δημοτικό Συμβούλιο έρχονται εκ των υστέρων μόνο κάτι τυπικές εισηγήσεις για τη σύνθεση των επιτροπών παραλαβής του κάθε έργου. Έτσι δουλεύει η νεοφιλελεύθερη γραφειοκρατία: κράτα τις ουσιαστικές αποφάσεις για τα κλειστά διαχειριστικά όργανα και αφήνει στις πολιτικές διαδικασίες το περιθώριο μόνο μιας τυπικής νομιμοποίησης.
Είναι φανερό, βέβαια, ότι κανείς δεν μπορεί να κρίνει και να αξιολογήσει 131 έργα σε μία συνεδρίαση και μία τοποθέτηση. Πόσο μάλλον να διαβουλευτεί, να καταθέσει προτάσεις και ιδέες. Γι’ αυτό και η συζητήση περί του Τεχνικού Προγράμματος είναι πάντα μια ευκαιρία για τη διοίκηση να δίνει συγχαρητήρια στον εαυτό της -αγαπημένη πρακτική της διοίκησης Αγγελούδη και δη του αρμόδιου αντιδημάρχου- ενώ η αντιπολίτευση περιορίζεται σε γενικά σχόλια.
Παρόλα αυτά, είπαμε να κάνουμε μια προσπάθεια να εξετάσουμε και να κρίνουμε το περιεχόμενο του Τεχνικού Έργου, όχι τόσο για να πούμε την άποψή μας για όλα, αλλά περισσότερο για να βοηθήσουμε να καταλάβει ο κόσμος τι συζητάμε.
1. Έργα που περιλαμβάνονται στο Τεχνικό Πρόγραμμα και καλώς γίνονται
Στο Τεχνικό Πρόγραμμα (κυρίως στα συνεχιζόμενα) βλέπουμε -εννοείται- δεκάδες έργα που καλώς υπάρχουν και πρέπει να γίνονται: αναβαθμίσεις σχολείων (για αντισεισμική προστασία, πυρασφάλεια ή ενεργειακή αναβάθμιση), το νέο νηπιαγωγείο στις 40 Εκκλησιές, η αποκατάσταση των σχολείων στη Κριεζώτου και την Κλεάνθους, οι εργασίες στους Παιδικούς σταθμούς ώστε να αποκτήσουν την άδεια, οι νέες παιδικές χαρές, οι επιδιορθώσεις σε δρόμους και πεζοδρόμια, έργα που καταλαμβάνουν πάνω από το μισό Τεχνικό Πρόγραμμα και αποτελούν στοιχειώδεις υποχρεώσεις ενός Δήμου -ακόμα και αν δεν γίνονται στο βαθμό που απαιτείται.
Στην ίδια κατηγορία θα βάζαμε το αποτεφρωτήριο και -εδώ με επιφυλάξεις- τρεις μεγάλες αναπλάσεις πλατειών: της Πλατείας Διοικητηρίου και Δημοκρατίας -οι οποίες βέβαια εμφανίζονται μόνο ως μελέτη, αλλά και τη στοιχειωμένη ανάπλαση της Πλ. Ελευθερίας, παρά το μεγάλο κόστος της, το οποίο συνέβαλε και στην πολύχρονη καθυστέρηση.
2. Έργα που περιλαμβάνονται στο Τεχνικό, αλλά κακώς γίνονται
Υπάρχουν και έργα όμως που κακώς περιλαμβάνονται, έργα που είτε κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό στην πόλη, είτε είναι τόσο λάθος προτεραιότητα που στερούν τους πόρους από σημαντικότερα. Να δώσουμε τρία παραδείγματα:
- Οι στάβλοι Παπάφη: με διαχρονική ευθύνη τριών διοικήσεων, τα ιστορικά κτίρια γκρεμίστηκαν και αντί να δώσουν τουλάχιστον τη θέση τους σε περισσότερο ελεύθερο χώρο σε μια γειτονιά που ασφυκτιά, στη θέση τους χτίζονται νέα, μεγαλύτερα και πιο πυκνά.
- Η κατεδάφιση των «ετοιμόρροπων» κατοικιών στην Άνω Πόλη, μια πράξη εγκληματική για μια πόλη που θέλει να τιμά την ιστορία της.
- Και η περίφημη -και πανάκριβη- ανάπλαση της Πλατείας Αριστοτέλους, ένα έργο βιτρίνας άρχηστο και στην πραγματικότητα επιζήμιο, αφού τα τοπόσημα μιας πόλης δεν χρειάζονται «ανακαίνιση», λες κι είναι καφετέριες.
3. Έργα που γενικά πρέπει να γίνουν, αλλά γίνονται με λάθος όρους
Δίπλα στα παραπάνω, υπάρχουν κι έργα που γενικά είναι καλά, αλλά γίνονται με τόσο λάθος όρους που πραγματικά ακυρώνονται ή καθίστανται επικίνδυνα.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα «έργα διευθέτησης – οριοθέτησης ρέματος Ορτανσίας & Δόξης» που εδώ μόνο προαναγγέλθηκαν. Τον καιρό της κλιματικής κρίσης, το λέμε συνέχεια, τα ρέματα της πόλης χρειάζονται οριοθέτηση, χαρακτηρισμό, προστασία, ανάδειξη, ακόμα και αποκάλυψη εκεί που γίνονται. Σίγουρα δεν χρειάζονται «διευθέτηση» και αποψιλώσεις, πρακτικές ξεπερασμένες, χωρίς καμία αντιπλημμυρική αξία.
Επίσης, το ξύλινο ντεκ στην παραλία, ένα πανάκριβο έργο 45 εκ: σίγουρα, στον βαθμό που δεν τολμάμε να πεζοδρομήσουμε τη Νίκη, το ντεκ προσφέρει μια λύση για τους πεζούς και τον ποδηλατόδρομο, που αυτή τη στιγμή στριμώχνονται. Όμως, ο τρόπος κατασκευής του θέτει σοβαρά ερωτήματα -πχ. θα αναιρέσει για πάντα τη δυνατότητα προσέγγισης πλοιαρίων.
Τέλος, κάποια νέα σχολεία χτίζονται με τελείως λάθος τρόπο, σε τελείως λάθος τόπο: το νέο λύκειο στα Τροχιοδρομικά για παράδειγμα, ή το 89ο, που χτίζεται στην αυλή του 5ου.
4. Έργα που μπαίνουν συμβολικά (ή το γράμμα στον Άη – Βασίλη)
Πέρα από τα παραπάνω, τα υπόλοιπα έργα δεν υπάρχει λόγος να τα κρίνουμε, αφού στην πραγματικότητα μπαίνουν στο Πρόγραμμα για συμβολικούς λόγους και δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν, τουλάχιστον φέτος.
Για να γίνει αντιληπτό: στις «νέες ενδείξεις», διαβάζουμε για έργα συνολικού ύψους 178 εκ., τα οποία υποτίθεται θα πραγματοποιηθούν τα επόμενα τρία χρόνια, με κάποια να φτάνουν ως το 2030. Παρόλα αυτά, εντός του 2026 για τα έργα αυτά προβλέπονται δαπάνες μόνο 14,5 εκ, δηλαδή μόνο το 8%. Τα περισσότερα από αυτά τα έργα είναι τελείως ανώριμα κι εγγράφονται με έναν τελείως συμβολικό προϋπολογισμό. Ενδεικτικά, ξεχωρίσαμε 20 περίπου έργα, με συνολικό προϋπολογισμό 42 εκ. που εγγράφονται με 45.000, δηλαδή το 1/1000. Τα περισσότερα έχουν προϋπολογισμό μόνο 1.000, πχ:
- Πάρκο Μνήμης στο Μουσείο Ολοκαυτώματος
- Πλ. Αγίου Σπυρίδωνα
- Ποδηλατικός τουρισμός
- Παλιά Λαχαναγορά
- Ποδηλατικό δίκτυο και λεωφορειολωρίδες
- Στάσεις λεωφορείου
- «Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Έργων για την ανάδειξη του παραδοσιακού οικισμού της Άνω Πόλης»
- «Περιβαλλοντική αναβάθμιση και κυκλοφοριακή οργάνωση 40 Εκκλησιών»
Για να καταλάβουμε το αστείο του πράγματος, το Δημοτικό Συμβούλιο καλείται πχ. να εγκρίνει ένα «Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Έργων για την ανάδειξη του παραδοσιακού οικισμού της Άνω Πόλης», χωρίς καμία μελέτη, με προϋπολογισμό για φέτος 1.000 ευρώ! Τι αξία έχει μια τέτοια απόφαση;
Γνωρίζουμε βέβαια τον αντίλογο: κάθε χρόνο, η διοίκηση απαντά ότι οι συμβολικοί αυτοί προϋπολογισμοί μπαίνουν «για να ανοίξουν» οι αντίστοιχοι κωδικοί και μέσα στη διάρκεια της χρονιάς να προστεθούν τα πραγματικά κόστη. Όμως, τα ίδια έργα, με τον ίδιο προϋπολογισμό του χιλιάρικου, είχαμε και στο περσινό Τεχνικό Πρόγραμμα. Είναι φανερό ότι δεν πρόκειται για «πρόγραμμα», αλλά για μια λίστα επιθυμιών, για ένα γράμμα στον Άη – Βασίλη, με τα έργα που θα ήθελε, αλλά δεν μπορεί να κάνει η παρούσα διοίκηση.
5. Έργα που θα έπρεπε να υπάρχουν στο Τεχνικό Πρόγραμμα και δεν υπάρχουν
Και φυσικά, υπάρχουν και αυτά που δεν διαβάζουμε στο Τεχνικό Πρόγραμμα, τα έργα που χρειάζεται η πόλη και δεν βρίσκονται στις προτεραιότητες της διοίκησης. Δεν θα δούμε πχ. κανένα έργα για κοινωνική στέγη, καμιά προσπάθεια ανακαίνισης εγκαταλελειμμένων κτιρίων ώστε να προσφερθούν ως προσιτή κοινωνική κατοικία. Δεν θα δούμε τίποτα για την Αλυσίδα: όχι μόνο για το αποχαρακτηρισμένο οικόπεδο που θέλει να χτίσει η Eurobank, αλλά ούτε και για το διπλανό -που είναι χαρακτηρισμένο ως χώρος πρασίνου κι είναι ευθύνη της διοίκησης να το απαλλοτριώσει και να το αναπλάσει. Δεν θα δούμε τίποτα για τον Ζωολογικό Κήπο που ρημάζει κλειστός (περιμένοντας, υποτίθεται, επενδυτή), ή για το Ντεπό. Δεν θα βρούμε το Διαπολιτισμικό Σχολείο που έκλεισε και μεταφέρθηκε, ώσπου σταδιακά να κλείσει και να το ξεφορτωθούν.
6. Έργα που υπάρχουν στο «σκιώδες» Τεχνικό Πρόγραμμα
Τέλος, πίσω από το επίσημο -μικρό ή μεγάλο, καλό ή κακό- «Τεχνικό Πρόγραμμα» του Δήμου, εξυφαίνεται ένα πολλαπλάσιο, σκιώδες Τεχνικό Πρόγραμμα, από μεγάλες εταιρείες real estate, εργολάβους και ξενοδόχους, που γκρεμίζουν και χτίζουν κατά βούληση, κάτω από τις επευφημίες της δημοτικής αρχής: στο ΦΙΞ, την Αλλατίνη, τη ΔΕΘ, τα εκκλησιαστικά οικόπεδα. Είναι όμως αυτό το Τεχνικό Πρόγραμμα, το οποίο δεν θα παρουσιαστεί και δεν θα κριθεί ποτέ σε καμιά δημοκρατική διαδικασία, αυτό που θα καθορίσει τον χαρακτήρα της πόλης. Για κάθε τετραγωνικό μέτρο πάρκου τσέπης ή παιδικής χαρά που -καλώς- κερδίζουμε, χάνουμε εκατοντάδες μέτρα για να χτιστούν πεντάστερα ξενοδοχεία, άχρηστες πολυκατοικίες και «βιοκλιματικά» κτίρια γραφείων.
Συμπέρασμα
Τελικά, ζυγιάζοντας ανάμεσα στα έργα που καλώς υπάρχουν και στα έργα που κακώς υπάρχουν ή κακώς δεν υπάρχουν, καταψηφίσαμε το Τεχνικό Πρόγραμμα του 2026. Όμως, δεν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε με ειλικρίνεια; Έχει αυτό κάποια πραγματική σημασία; Μια κλειστή συζήτηση μέσα στο ΔΣ, μια φορά τον χρόνο, όπου διοίκηση και αντιπολίτευση θα ακολουθήσουν άλλη μια φορά το ίδιο τελετουργικό, αφορά την κοινωνία εκεί έξω;
Σε άλλους Δήμους, το Τεχνικό Πρόγραμμα (ή τουλάχιστον ένα μέρος του), αποτελεί το κατεξοχήν εργαλείο για συμμετοχικό σχεδιασμό και προϋπολογισμό. Οι δημότες/ισσες καλούνται να θέσουν τις δικές τους προτεραιότητες, να πουν τι θα έκαναν αυτοί με ένα δεδομένο ποσό. Προφανώς, μια τέτοια διαδικασία έχει τα όριά της, επιδέχεται κριτικής και δεν είναι πανάκεια. Ούτε αυτό όμως χωρά στη δική μας πόλη. Ας δοκιμάζαμε μια φορά να ρωτήσουμε τους ίδιους τους κατοίκους: θα προτιμούσαν να δώσουμε τα 24 εκατομμύρια που προορίζονται για την ανάπλαση δέκα εμπορικών δρόμων εκεί, ή στη δημιουργία ενός σοβαρού αποθέματος κοινωνικής στέγης; Θα έδιναν τα 19 εκατομμύρια στα κτίρια που θα κατακλύσουν τους πρώην Στάβλους Παπάφη, ή θα τα έδιναν για ένα νέο πάρκο στην Αλυσίδα; Θα έδιναν τα 45 εκ. για το ξύλινο ντεκ ή τα 25 εκ. για την ανάπλαση της Πλατείας Αριστοτέλους, ή θα τα δίνανε για την αποκάλυψη του ρέματος Χορτατζήδων και τη δημιουργία μιας πράσινης διαδρομής από το Σέιχ Σου ως την παραλία;
Η Πόλη Ανάποδα